Powered By Blogger

Sunday, 3 June 2012

MZU tanghma ngai chung ranin

Tumkhat Frankfurt-a India Consulate General Office-a vainu pakhat ka tawhin, “Mizo lecturer leh professor hote chuan tangkai thamin lehkha an chhiar reng reng hlei nem, research chu sawi loh” ti a mei nei taka a sawi khan ka rilru a khei riau mai a. Ani kha Mizote min hre chhiangtu, NEHU Aizawl campus-a kum engemawzat lo thawk tawh a ni nghe nghe a. “Chumi nia an class lakna atana pawimawh tur an bih tawk a. A..., eng dang a ni lo, Mizote hi hetiang hna an han hmuh hian an lungawi hliah hliah em a ni. Hmasawn lehzual nachang pawh an hre meuh lo,” a la ti zawm ta deuh deuh a.

He nu tawngkam hi kan ei lo hlawm viau maithei e. Amaherawhchu, kan rama zirna dinhmun hrechiang tan chuan thil dik a ni tlat bawk si. India rama ziak leh chhiar thei tamna ber dawttu kan nihna angin India ram hmun dang atanga min rawn thlir dan chu a ‘khitah’ vah mai a, mahse a nihna tak hre chiangtu tan chuan han chhuan em em tur a vâng viau thung. Hman kuma MZU VC thin Pu AK Sharma ka kawm tum paw’n hetiang tho hian a ngaihdan min hrilh a ni. A ni tak a, kan ram hian zirna kawnga rualawhna hi kan la tlachham rih hle a. Research han beiha Ph.D emaw han bitum hi hlawk em ema kan ngaih loh vang te pawh a ni ta ve ang. Tunlai khawvel thang duang zelah changkanna kawng hrang hranga hma kan sawn ve theih nan mithiam kan mamawhna erawh a zual deuh deuh dawn a. Chumi phuhruk nan chuan zirna sang, a bik takin research beih kawngah, kan intihvir tawn thiam a ngai dawn hle a ni.

Chutih rual chuan kan khawtlang nun leh hnam zia han pawngpaw mawhpuh rikngawt erawh chu a fel ber lo vang. University kan nei a, hei hian a mawhphurhna, thiamna runpui a nihna anga science, technology leh humanity lama hmasawnna kawnga kawngro su tak ni tura a inpuahchah a pawimawh hle a ni. America rama Wisconsin University khu university changtlung tak a lo nih tan dan chu movement pakhat Efficiency Movement (1890-1932) muckrakers an tih hovina an beihna atanga lo intan a ni. Thil tha lo, hlemhletna leh hnathawh tikhaihlaktu nia an hriat tam takte hai langin an do a. MZU pawh hi chutiang ang kawnga hma la chuan kan khawtlang nun min chawisangtu, zirna lama kawng tha min kawhhmuhtu a ni thei a ni.
Mizoram University (photo courtesy: mzu.edu.in)
Kan university zirtirtute hi hruaitu mai ni lovin a hmatawngtu, thlawhhma thar min lakpuitu an nih a pawimawh hle. ‘Research and development’ a lo changtlun lehzual nan bengsika an ngaihtuahna seng a, chakkhai min dappui tak tak a ngai a ni. Conceptual leh theoretical lam ngai pawimawh ran a, pure science leh social science te kan dah chungnun thiam a tul hle bawk. Tin, university-in ‘centre of excellence’ ni thei tur khawp hiala department/faculty emaw special area a dapchhuah a, thangduang zel tura a chawm chhoh a pawimawh hle bawk.

Dan naranin research thiltum chu chithumin a duan theih awm e: Thesis thar duan chhuah, thesis awmsa hnial kalh (contradict) emaw thesis awmsa thlawp. MZU-a an research tihchhuah ho hian hetiang tehfung hi a phak chiah leh chiah loh erawh chu ka hre hran lova. Amaherawhchu, mi tam tak Ph.D bei tura inziaklut ho hi tui reng vanga lut an ni lo tih chu a chiang. UGC-NET, college zirtirtu nihna atana ‘ngei ngei’ paltlang thei lo hote pawh an lut ta mai mai em? Hei erawh hi chu kan hriat a tha, mi dangte aiin kan thiamthei lo bik chuang hauh lo, kan zirna emaw hnathawhna boruakin a zir phawt chuan.

Chuvang chuan MZU hian mawhphurhna sâng tak a kengkawh reng a. Heng ‘endowed chair’ an tih, university liana mithiam chungchuang tena an luah angte hi din thei turin kawng han dap se. Hetiang hi mi inpe, mi tlawmngaite thilpek atanga din a nih ang takin zirtirna lam leh research lama sum leh pai mamawhte nasa takin a phuhruk thei a; central atanga university enkawl nana kan dawn mai hi chu a tawk lo deuh a ni. Tin, research lama hma kan lakna ilo hralh tlaka kan phochhuah theih nan mithiam zawkte tanpuina leh fuihna kan hman tangkai a tha hle bawk ang.

University tha chu a sum mamawh pawh a lian tham a. Chuvangin, MZU pawh hian tun atang hian ‘chawmhlawm’ rilru paih tum ranin hma han la tan se. Chumi atan chuan university atanga lo zirchhuak tawh ‘alumni association’ te a hman tangkai thiam a tul dawn a ni. Tlanglawn taka vehbur khawn mai lovin  research tihna atana puih ngai ngawih ngawih te, ‘infrastructure’ pawimawh zual dinna atante bituk thiam ila.

MZU-in mathei lova hma a lak chhohna tur pakhat chu foreign university leh institution dangte nena inthlawpa research beih hi a ni. Hei hian ama puala a research kalpui mek te pawh a tiphuisui lehzual bawk ang a. Ram dang university te nena inlaichinna tha siam hi hmasawnna hnar pakhat a ni hrim hrim. Faculty development leh exchange programme ang te pawhin han inzawmpui ila; entirnan- MZU zirtirtu thenkhat hi University of Helsinki-ah thla thum emaw zirtir hna thawkin han thang ta se, chutiang chuan anmahni lam pawh rawn thang ve thin ta ang se. Hei hian zirna lam mai ni lovin thil dang tam takah kan khawtlang tan hmasawnna a thlen thei a ni. Tin, hetiang thila ramdang mi kan rama rawn zinte hi kan tana palai tha ‘goodwill ambassador’ an ni thei bawk.

Ka lo ral hriat danin MZU hi research vawrh lar zawng leh tihmasawn zawnga a hmalakna a beitham hle a ni awm e. Han sawi ta mai mai ila, University of Mauritius-a Visiting Scholar a rei lo te ka awm ve chhung khan research week an huaihawt a. Chu chu consortium leh one day workshop angin kalpui a ni a. Chutichuan he hunah hian ‘abstract’ tha zual 60 te chu oral presentation, poster paper leh poster presentation atan thlanchhuah a ni a. Hei hi zirlaite leh zirtirtute inpawlhona hun tha tak a nih rual rualin mipui vantlang tan pawh hawn a ni a, chu chuan a tihlawhtling lehzual a ni.

State sorkar hian MZU nena tangkawpin kan college te hi UGC award heng - DRS, DSA, CSA leh a dang dangte dawng tlaka siam turin hma la dun sela. Chutichuan a nazawngin ram pawna zirna sang chhunzawm tura kan chhuah a lo ngai tawh lovang a. Tin, khaw dang atanga Aizawl chauh pan lovin Aizawla zirlai awmte paw’n course engemaw bei turin Champhai emaw Kolasib emaw Lunglei-ahte chutiang course tha awmna college pan chuan an chhuak ve thin tawh zawk dawn a ni. Duhthusamah chuan MZU hian undergraduate leh graduate programme te nei kawp thei se. UG programme erawh hi chu te fel kak mai se, tichuan zirtirna lam chu graduate faculty lam ten an bei ngawrh deuh thung ang a, affiliated college tea mawhphurhna beng ringawt mai lovin.

Zirna hrim hrim hi ngaihthah mai mai chi a ni lo, a bik takin university chin ngat phei chu uluk a ngai lehzual a. A tlai luat hma hian hma kan lak a, kan college te hi mipui leh sorkar tangkawpin kan tihhmasawn a pawimawh khawp mai. Chutiang zel chuan khawvel puma Mizote tana innghahna tlaka kan siam a duhawm. Foreign university leh institution te nena inzawm kha ka han fak viau naa kan tih fuh loh palh chuan kan ram leh hnam tan pawha thanmawhbawk a ni daih thei. Tin, midangte tihdan pawngpaw entawn hi a finthlak ber lo. NEHU emaw JNU emaw Oxford University tihdan apiang kha kan tana tha ber tur a ni kher lovang. Chumi awmzia chu kan tana tha tur chu keimahni vekin tha leh hun tam tak sengin kan duang chhuak tur a ni. Chu chu MZU hian a tlin ang em?

No comments:

Post a Comment